fbpx

Co było grane na scenach lubelskich w latach po powstaniu styczniowym do 1997 roku.

4 stycznia 2014
Komentarze wyłączone
825 Wyświetleń

2013-05-25 23_14_29Książka ta ma wiele zalet. Dla mnie podsdtawową   jest  ustalenie   miejsc gdzie znajdowały się  pierwsze lubelskie  teatry  .Wymieniam więc  owe  lubelskie  przybytki teatru . 1)Magistrat czyli dzisiejszy Ratusz;  2)Pałac Parysów, 3)Resursa kupiecka  czyli róg Szopena; 4)Teatr Zimowy przy ulicy   Narutowicza ;5) gmach Tivoli  czyli teatr letni w Ogrodzie Saskim; 6)Rusałka  1889; 7)teatr Laskowskiego  w podwórku  przy Niecałej  8)budynek gubernii na placu Litewskim ;9). Teatr Stary  na Jezuickiej.Lublin potrzebował już wielkiej sztuki bo miał  swą   wyrobioną publiczność .

    Wiadomo, że  każda publiczność  chce być uważana za kulturalną . Taka  publiczność,  potrzebuje   klasycznego repertuaru. Sceny  angielskie  bez przerwy grają Szekspira; francuskie Moliera,niemieckie  Goethego i  Schillera,hiszpańskie Calderona de la Barca czy Lopeza  da  la Vega .Konsekwentnie rozumując sceny polskie potrzebują wystawień   utworów A. Mickiewicza , J.Słowackiego,Z Krasińskiego  no i oczywiście  mistrza teatru A.Fredry. W XIX stulecia pojawiły się dezyderaty   zbudowania ,,żelaznego repertuaru  teatralnego,, który byłby barometrem artystycznego smaku   odbiorców.Termin ten wymyślił za Goethem  publicysta  Hilary Meciszewski  w 1843 roku.

    Książka Elżbiety Stoch ,, Dzieje klasyki polskiej  na scenach lubelskich w latach 1864-1997,, jest w zasadzie podzielona na dwie części.Pierwsza nosi tytuł  ,,Fredro na scenach lubelskich,,, To właśnie   galicyjski hrabia   przez śmiech i sarkazm zbudował polski teatr. Autorka  znajduje   ponad 190 premier utworów  teatralnych  komediopisarza na lubelskich scenach. Jest to ilość imponująca .Żaden inny autor  nie miał  tak  licznych  wystawień .Można powiedzieć , ze to na nim  wychowały się  pokolenia lubelskich  smakoszy  kultury .W jego sztukach grali najwięksi polscy luminarze   teatru: A. Grzymała –Siedlecki,J.Rychter,W.Rapacki,J.Kotarbiński,T. Żelazowski,M.Frenkel.Utwory  Fredry zawsze zapewniały sukces kasowy. Były też specjalnie przedstawienia  grane dla młodzieży.( zapewne w  cenzuralnej wersji obyczajowej) . Cenzura  carska dbała o prawomyślnośc  sztuk  .I tak w 1867  zabroniła wystawienia    Noclegu w Apeninach a w 1875 roku   sztuki   Gwałtu co się dzieje .Do 1914 roku Zemstę grano z podtytułem – Za mur graniczny . W 1826/1827 wystawiono   fredrowskie komedie Męża i żonę  i Cudzoziemszczyznę  Wystawił je Kazimierz  Skibiński.Inny człowiek teatru, Kajetan  Krzesiński  dał  spektakl  jednoaktówki  Odludki i poeta: był to klejnot odosobniony na tle owczesnego repertuaru, Po 1834 znów  zagrano Zemstę .Papkina kreował Anastazy  Julian Toszewicz. W  latach 1850/1851 grano Przyjaciół . W  roku  1853 znowu Zemsta i Pan Jowialski, Zemstę powtórzono w 1856/1857.W !855 grano Wieczór w Apeninach .Kilka utwórow zagrał w  sezonie 18 58 teatr  krakowski, rok pożniej wystawino Pana Jowialskiego  w sezonie  1859/ 1860 Ratajewicz wystawił pięć sztuk Fredry; w 1862 Zrzędność i przekorę , byłA  to ostatnia premiera fredrowska przed powstaniem styczniowym.Dzieła A. Fredry po  styczniowym zrywie  pojawiily się już  w roku 1864. Zrobił to P.Ratajewicz Były to : Nikt mnie nie zna ; Pan Jowialski ,Zrzędność  ; Zemsta , Dożywocie, Damy i huzary Pan Geldhab.

    S Koźmian   sądzi , ze to właśnie  A. Fredro dal początek teatrowi narodowemu . Przez niego   niszczęśliwy naród odeśmiał  dla własnego  zdrowia swoje  dawne nieszcześcia. ,, Twórcą  tego porozbiorowego śmiechu  był u nas Fredro.,,.Wydaje się , ze to sztuki Fredry wychowały całe pokolenia  lublinian.

      Część druga książki  jest zatytułowana – Wielcy romantycy polscy w teatrze lubelskim .Omawia  ona lubelskie inscenizacje  wielkiego dramatu narodowego.Było to trudne  gdyż według zaborców-  teksty   polskich  twórców romantycznych były przejawem zakazanych treści . Rosyjska cenzura wykreś lała te fragmenty , w których pojawiły się  dla przykładu słowa:ojczyzna,lud,mścić się ,tyran,okowy,Polak, Moskal,Wisła, najeźdźca  , przyszłość, patriota, wolność , demokracja .

      Pierwsza romantyczne   przedstawienie to Mazepa  Słowackiego w roku 1858  zagrane przez trupę krakowską towarzystwa  Tomasza Andrzeja  Chełchowskiego pod  zmienionym tytułem i zapewne tekstem jako : Pojedynek czyli Mazepa wychowaniec stepów ukraińskich , drugą grana u nas  od 18 72 roku była Maria Stuart – ale zagrano tylko je j  fragment i to dopiero  po wstawiennictwie  Heleny Modrzejewskiej u Marii Calergis- Muchanowej, wielkiej damy  rosyjskiego i europejskiego teatru.

    W roku 1898 26 lutego a wiec  chyba na koniec karnawału wystawiono Balladynę we fragmentach.Mimo, że była to sztuka okaleczona to  wraz n tym wystawieniem Słowacki w pełni zagościł w naszym mieście.

    W okresie młodej  Polski  miały miejsce premiery jego pozostałych  sztuk . Jednakże  Zawisza Czarny był grany dopiero w 1959 roku.Mickiewiczowskie Dziady były na  zakazanej liscie w czasach rozbiorówych.Grano je jednakże w oratoryjnej wersji S. Moniuszki .  W  październiku  1905 roku wystawiono w Lublinie Pana Tadeusza. Sztuka Konfederacji barscy miała pierwsze  wystawienie  w 1918; Dziady w 1926.Nieboską Komedię Z Krasińskiego   we fragmentach wystawiono w 1912 roku zaś Irydiona   dopiero   reżyserowal A. Zelwerowicz  .. W 1928  wystawiono innne  dramaty Krasińskiego.Tworcą tych inscenizacji był S. Dąbrowski;Norwid wszedł na sceny lubelskie  w 1965: Aktor;Kleopatra i cezar; Promethidion;. Oprócz tego trzonu repertuaru wystwiano:  Jana Kochanowskiego Jan i S. Wyspiańskiego.Książka jest  niezbędnikiem dla ludzi teatru ale i dla  każdego wrażliwego obserwatora  życia kulturalnego w naszym mieście.

Krzysztof Jagiełło – Krynecki

 

Komenatrze zostały zablokowane