Boże Narodzenie jest jednym z dwunastu tzw. “wielkich świąt”, a także jednym z czterech spośród nich, które jest poprzedzone trwającym 40 dni postem. Świętowanie zaczyna się od wigilii Bożego Narodzenia zwanej nawieczerie. Dzień wigilijny jest dniem postu, dlatego przed wieczerzą wyznawcy prawosławia podzielili się prosforą – liturgicznym chlebem spożywanym na czczo, po czym przystąpili do kolacji z postnymi daniami, zawierającymi tradycyjnie: chleb, czosnek, sól i miód. Po wieczerzy wierni udali się do cerkwi na nabożeństwo Całonocnego Czuwania, kończącego się Liturgią Eucharystyczną. Świętowanie trwa 3 dni, co symbolizuje udział Świętej Trójcy w dziele zbawienia. Jednocześnie wierni uczestniczyli także w nabożeństwach Wielkiej Wieczerni, a w domach odwiedzali ich kolędnicy. W tym czasie na środku świątyni wyłożona jest ikona przedstawiająca Boże Narodzenie. Uroczystości obchodzone są wedle kalendarza juliańskiego, ustanowionego w 46. roku przed narodzeniem Chrystusa przez Juliusza Cezara dla użytku w Imperium Rzymskim i używanego w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Dlatego wypadają one w inne dni niż w kościele katolickim. W tym roku święto było obchodzone 6 stycznia. Najwięcej wiernych zgromadziło się w cerkwi Przemienienia Pańskiego przy ul. Ruskiej w Lublinie. To miejsce szczególe. Pierwsze wzmianki o prawosławiu w Lublinie sięgają średniowiecza, kiedy w 1447 roku właśnie przy ulicy Ruskiej została wzniesiona cerkiew. Pierwotnie drewniana, zniszczona w pożarze i odbudowana za czasów Zygmunta III Wazy przetrwała do czasów współczesnych. Od lat powojennych znajduje się w otoczeniu dworca PKS. Jej charakterystyczna bryła z wysoką wieżą i renesansowymi dekoracjami widoczna jest z daleka. Z kolei w 1795 roku za zgodą króla Władysława Augusta powstał kolejna cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Bogurodzicy przy ul. Zielonej -obecnie jest to kościół rzymskokatolicki p.w. św. Jozafata.
Inne lubelskie cerkwie to ta z 1903r. (na cmentarzu przy ul. Lipowej cerkiew Świętych Niewiast Niosących Wonności) oraz z 1904r. (przy rogatce warszawskiej cerkiew wojskowa). Przed I wojną światową w Lublinie istniały jeszcze dwie inne cerkwie: więzienna na zamku w Lublinie i szpitalna. W 2003 roku zbudowano przy ul.Dolińskiego cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego, która w 2006 roku została siedzibą nowej parafii.
Jednak w kilkusetletniej historii lubelskiego prawosławia najbardziej okazałą świątynią był sobór Podwyższenia Krzyża Pańskiego, który został wzniesiony w latach 1870-1876 na placu Litewskim. Po wyparciu Rosjan z miasta przez Niemców i Austriaków w 1916 r. symbol zaboru rosyjskiego został przekształcony w rzymskokatolicki kościół polowy. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości na fali likwidacji cerkwi prawosławnych sobór został rozebrany a w jego miejscu wzniesiono fontannę. Budulec z dawnej cerkwi został wykorzystany przy budowie Domu Żołnierza w Lublinie.
Lubelska społeczność prawosławna liczy obecnie około 1000 osób.
Foto Krzysztof Stanek
