O istocie polityki społecznej Lublina – programach profilaktycznych, polityce senioralnej, działaniach wspierających osoby z niepełnosprawnościami i wielu innych – z Moniką Lipińską, zastępcą Prezydenta Miasta Lublin do spraw społecznych rozmawia Piotr Nowacki, współpraca Patrycja Chyżyńska, foto Natalia Wierzbicka.
– We wrześniu w Lublinie odbyło się wydarzenie „Kobiety wiedzą, co robią”. Funkcję wiceprezydenta łączy Pani z obowiązkami przewodniczącej Forum Kobiet Lublina.
– To było niezwykłe wydarzenie przygotowane z myślą o mieszkankach Lublina. A rozmawiałyśmy o wyzwaniach, jakie życie stawia przed współczesnymi kobietami. Inicjatorem podobnych działań jest Forum Kobiet Lublina. To także przykład naszego innowacyjnego działania i wykorzystywania potencjału społecznego, tym razem dedykowanego kobietom.
– Jaki charakter ma Forum? Czy jego aktywność przekłada się na zarządzanie miastem?
– Forum skupia panie reprezentujące różne środowiska. Artystki, lekarki, dziennikarki, urzędniczki, właścicielki własnych biznesów, kobiety nauki. Łączy nas jedno – kochamy nasze miasto i chcemy, by było ono przyjazne, dostępne, by dobrze się w nim żyło i by rozwijało się w każdej dziedzinie. Panie chcą mieć też realny wpływ na to, co dzieje się Lublinie. Są silne i mają ogromny potencjał. Ich „historie sukcesu” mogą stanowić inspirację dla tych, którzy potrzebują wsparcia i zachęty i mogą motywować innych do podejmowania wyzwań i pokonywania trudności. To pomaga kobietom z mniejszą wiarą w siebie. Dla mnie samej spotkania w ramach Forum Kobiet Lublina są niezwykle cenne, bo niosą w sobie nowe pomysły, optymizm i rozwiązania dla wielu ważnych społecznie spraw.
– Wkrótce minie 9 lat, od kiedy pełni Pani funkcję wiceprezydenta i odpowiada za sprawy społeczne. Co postrzega Pani za swój największy sukces?
– Można śmiało powiedzieć, że udało nam się wprowadzić właściwą politykę społeczną, rozumianą tak, jak pojmujemy ją dziś, jako integracyjną, interdyscyplinarną, bazującą na włączaniu i partycypacji społecznej oraz na współpracy samorządu z partnerami społecznymi. Obecnie polityka społeczna w naszym mieście jest przemyślana, konsekwentna, z działaniami trafiamy do wszystkich zainteresowanych i potrzebujących grup i indywidualnych osób. Udało nam się stworzyć w Lublinie system powiązanych ze sobą przyczynowo i skutkowo działań, które oparte są na właściwie rozpoznanych potrzebach. Inne potrzeby mają rodziny osób z niepełnosprawnością, w szczególnie trudnej sytuacji jest rodzic wychowujący takie dziecko samotnie, inne są potrzeby osób starszych niesamodzielnych w odróżnieniu od sytuacji seniorów, którzy są w stanie bez pomocy funkcjonować w swoim środowisku. Inne są potrzeby rodziców malutkich dzieci, którzy chcą wrócić do pracy po urlopie rodzicielskim, inne rodzin mających kilkoro dzieci. Jeszcze inne spojrzenie musi być na zagadnienie aktywizacji w obszarze lokalnego rynku pracy czy profilaktyki i promocji zdrowia. Podmiotem wszystkich naszych działań zawsze jest człowiek. To filar, podstawa polityki społecznej.
– Jak wyglądała sytuacja w lubelskiej polityce społecznej, gdy obejmowała Pani urząd?
– Myślę, że dla wcześniejszych lat bardziej odpowiednim określeniem są działania w obszarze społecznym. Realizowane były obowiązki wynikające z ustawy o pomocy społecznej, które jednak nie uwzględniały wszystkich potrzeb, problemów, a przede wszystkim oczekiwań wielu grup społecznych, które z działań tych służb były wyłączone. Najlepszym przykładem są tu działania na rzecz najstarszych mieszkańców, którzy byli w zainteresowaniu służb społecznych wówczas, kiedy borykali się z problemami i spełniali ściśle określone kryteria. Alternatywą w obszarze aktywizacji seniorów była np. działalność Uniwersytetu Trzeciego Wieku, kierującego swoją ofertę do ograniczonej grupy osób.
Realizowana przez nas obecnie w Lublinie polityka senioralna opiera się na zasadzie powszechności i ogólnodostępności. W ostatnich latach podjęliśmy szereg działań m.in. dla stworzenia warunków do rozwoju aktywności osób starszych w różnych obszarach życia, a co za tym idzie, dla umożliwienia budowania i wykorzystania potencjału społecznego osób starszych. Udowodniliśmy, że działania aktywizujące to inwestycja w ich zdrowie i przyszłość, że aktywność pełni funkcję profilaktyczną, warunkującą większą niezależność i samodzielność tej grupy wiekowej oraz tworzącą sieć oparcia społecznego dla nich w najbliższym otoczeniu.
Za wszystkie działania społeczne odpowiadał Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, dlatego ograniczały się one do działań pomocowych i obejmowały jedynie osoby kwalifikujące się do tego typu wsparcia. Dziś pomoc społeczna jest nadal bardzo ważnym elementem polityki społecznej, ale niejedynym, który wyznacza kierunki i obszary działań, tak jak to było wcześniej.
– Co stanowi największe wyzwanie dla dzisiejszych Pani działań? Z jakiego rodzaju nowymi problemami ma Pani do czynienia? I w jakim zakresie można to zmienić?
– Sytuacja społeczna jest dynamiczna. Tworząc spójną i odpowiadającą na współczesne potrzeby politykę społeczną, trzeba być wrażliwym i czujnym na zmiany demograficzne i cywilizacyjne.
Wiele zagadnień, które znalazły swoje rozwiązanie w działaniach społecznych, ukazuje nowe potrzeby i oczekiwania, pojawiają się nowe zagadnienia. Sytuacja demograficzna nadal stawia przed nami szereg wyzwań, np. w zakresie rozwoju usług wspierających samodzielność i niezależność osób starszych, osób z niepełnosprawnościami. To dążenie do stałego zwiększania dostępności usług opiekuńczych czy też miejsc od specjalistycznego wsparcia dziennego po organizacje różnych, niestandardowych, okresowych form usług całodobowych. Dziś odbiorcami naszych działań stają się oprócz osób starszych i niepełnosprawnych także ich opiekunowie, którzy potrzebują wytchnienia i wsparcia w zapewnieniu właściwej opieki nad osobami wymagającymi opieki, to rodzi potrzebę zapewnienia miejsc pobytu czasowego i innych form usług.
Polityka społeczna to szeroki zakres oddziaływań, więc na niektóre zagadnienia musimy spojrzeć inaczej niż dotychczas. Przykładem są działania w obszarze aktywizacji zawodowej i rynku pracy – obecnie obserwujemy zapotrzebowania na inne niż dotychczas formy działań aktywizujących, inni są też odbiorcy tych działań, nową grupą są np. pracownicy cudzoziemcy. Współcześnie wyzwaniem jest problematyka cyberprzemocy, uzależnień od internetu wśród dzieci, młodzieży, ale również osób dorosłych oraz profilaktyka zdrowotna. To są te zagadnienia, które nas dotyczą, którymi chcemy i będziemy się zajmować.
– Co jest najtrudniejsze?
– Przecieramy szlak wiodący do poprawy tych obszarów, o których mało kto mówi głośno. Nadal dotykają naszych mieszkańców problemy, w które trudno uwierzyć… A jednak. Przykładem mogą być trudności, jakie napotykają osoby z niepełnosprawnościami w zakresie dostępności do usług medycznych, szczególnie dotyczy to kobiet w zakresie dostępności do usług ginekologicznych. To, co możemy zrobić, to uwrażliwiać środowiska medyczne na szczególną sytuację kobiet na wózkach inwalidzkich, które potrzebują wykonać np. badanie ginekologiczne. W tym temacie zorganizowałam duże spotkanie z przedstawicielami środowiska medycznego z Lublina. Poruszając ten temat, mam nadzieję na realne rozwiązanie tego problemu. Niepełnosprawność wymaga spojrzenia z innej perspektywy, zwłaszcza kiedy chodzi o godność i elementarne przygotowanie personelu.
– Z jakimi problemami mieszkańcy zwracają się do Pani najczęściej?
– Spektrum problemów jest bardzo duże. Dotyczą one zarówno potrzeb wsparcia w zakresie pomocy społecznej, możliwości wsparcia instytucjonalnego, rzeczowego, finansowego, mieszkaniowego czy choćby związane z aktywnością zawodową, opieki nad dziećmi itd. Spotykam się z konkretnymi osobami w ich indywidualnych sprawach , ale też z osobami reprezentującymi całe grupy osób. Te spotkania to nie tylko możliwość udzielania konkretnej pomocy, ale także inspiracja do kolejnych działań.
– Lublin od kilku lat jest niezaprzeczalnym liderem polityki społecznej, jest kolebką wielu ważnych rozwiązań społecznych, które są przyjmowane przez inne samorządy czy wdrażane w rozwiązania ogólnopolskie. Od czego to zależy i skąd czerpie Pani pomysły?
– Zależy nam szczególnie na tym, aby mieszkańcy naszego miasta byli aktywnymi uczestnikami i współtwórcami życia społecznego w każdym jego obszarze. Każdy, niezależnie od wieku czy sprawności psychofizycznej, chce i powinien mieć możliwości rozwijania swoich pasji, zainteresowań, do uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej. Dla nas jako samorządu jest to sprawa priorytetowa. Dlatego tak cenimy sobie działalność rad społecznych działających w naszym mieście: ds. seniorów, ds. osób niepełnosprawnych, ds. rynku pracy. To dzięki ich zaangażowaniu nasze inicjatywy i działania są oczekiwane i skuteczne.
– Pełniona przez Panią funkcja wymaga współpracy z różnymi osobami, instytucjami, organizacjami.
– Jednym z działań potwierdzających naszą otwartość na współpracę ze stroną społeczną jest działające od 2012 r. Lubelskie Centrum Aktywności Obywatelskiej, które jest z jednej strony płaszczyzną współpracy i wsparcia działalności organizacji pozarządowych, z drugiej zaś kolebką nowych inicjatyw oddolnych, przyczyniających się do powstania różnych pomysłów i rozwiązywania konkretnych problemów.
Droga od pomysłu do realizacji bywa często trudna do pokonania, jednak jak widać, udało się pokonać te trudności i wdrożyć wiele pomysłów, które często wydawały się niemożliwe do realizacji. Nie boimy się wyzwań i przedsięwzięć niestandardowych – przykładem może być pierwsze w Polsce Lubelskie Partnerstwo Publiczno-Społeczne na rzecz lokalnego rynku pracy, które pozwoliło zaktywizować i ukierunkować współpracę lokalnych podmiotów zainteresowanych tematyką pracy. Potrafimy także wykorzystać wszelkie możliwości, jakie dają choćby fundusze europejskie.
– Od początku realizuje Pani konsekwentną politykę senioralną. Nowe kluby, inwestycje, liczne wydarzenia w ramach Lubelskich Dni Seniora. Co jeszcze?
– Z jednej strony zwiększająca się liczba osób niesamodzielnych z racji wieku i schorzeń stawia przed nami nowe zadania i wyzwania, a z drugiej strony ciągły postęp i technologie dostarczają możliwości, których nie możemy nie wykorzystać. Nowe rozwiązania technologiczne dla seniorów są szansą na bezpieczne funkcjonowanie w środowisku domowym – wdrożony od września przez Miasto Lublin program udostępnił 400 seniorom opaski życia, które zwiększają poczucie bezpieczeństwa osób starszych, szczególnie mieszkających samotnie.
Ważne dla nas jest indywidualne podejście do każdej osoby i sytuacji, stąd też usługa telewsparcia oraz usługi psychologiczne dla seniorów. Priorytetem dla nas jest wsparcie samodzielności osób wymagających szczególnej opieki, dlatego realizujemy liczne działania i projekty, w tym usługi domowe, asystent osoby niepełnosprawnej, nowe formy wsparcia i terapii osób z chorobą Alzheimera. To także kolejne nowe instytucje, zapewniające specjalistyczne wsparcie dzienne oraz miejsca opieki całodobowej dla osób starszych i niepełnosprawnych z różnymi potrzebami w różnych formach.
– A kwestie związane z ochroną zdrowia?
– To także niezwykle ważny dla nas temat, do którego podchodzimy w sposób interdyscyplinarny i kompleksowy. Nasze zainteresowanie kierujemy na profilaktykę i promocję zdrowia. Działania w tym zakresie opieramy o ścisłą współpracę z partnerami medycznymi, a strategie w kierunku naszych działań określa „Program Zdrowie dla Lublina na lata 2016 – 2020”. Jest on bazą, na podstawie której przygotowywane są programy i działania szczegółowe.
Priorytetem jest tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu. Rozbudowa miasta, jego infrastruktury, wykorzystanie potencjału jednostek organizacyjnych i podmiotów działających na terenie Lublina ukierunkowane są na wzmocnienie kondycji zdrowotnej naszych mieszkańców. Rozwój sieci ścieżek rowerowych wraz z możliwością korzystania z rowerów miejskich, siłownie na powietrzu czy też coraz bogatsza infrastruktura sportowo-rekreacyjna, to wszystko realizowane jest z myślą o potencjale zdrowotnym mieszkańców. Corocznie w działaniach zdrowotnych organizowanych przez miasto uczestniczy kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców. Realizujemy szereg bardzo ważnych programów profilaktycznych. Ważne są programy skierowane do lubelskich dzieci dotyczące m.in. żywienia: Jedz z głową, Zdrowo jemy – zdrowo rośniemy, 1000 pierwszych dni dla zdrowia, ale także w zakresie wad postawy i zeza czy w zakresie profilaktyki próchnicy na terenie Miasta Lublin. Zapewniamy uczniom naszych szkół dostępność do leczenia i profilaktyki stomatologicznej jako uzupełnienie świadczeń oferowanych przez NFZ. Opieką stomatologiczną obejmowanych jest ponad 6 tysięcy uczniów. Ponadto realizujemy także szczepienia ochronne, w tym przeciw grypie dla osób powyżej 65. roku życia oraz przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) dla 12-letnich dziewczynek. Dużą wagę przywiązujemy do wszelkiego rodzaju akcji profilaktycznych związanych z zapobieganiem chorobom cywilizacyjnym, chorobom metabolicznym, nowotworom skóry i innym chorobom onkologicznym.
– Jak wygląda Pani miasto marzeń?
– To miejsce, w którym każdy bez wzglądu na wiek i sytuację społeczną może realizować swoje marzenia. To miejsce stabilnej, dobrze opłacanej pracy i możliwości rozwoju, edukacji, zapewnienia wsparcia rodzinom z dziećmi. I seniorom, zarówno w wymiarze ich aktywizacji, jak i opieki, gdy tego wymagają. To miasto, w którym można żyć spokojnie, bezpiecznie, ale też w pełni korzystać z dobrej oferty kulturalnej, rekreacji, sportu. To miasto, w którym mieszkańcy czują się dobrze, musi być więc miastem, gdzie gra ze sobą bardzo wiele elementów. To miasto, w którym z mieszkańcami o ich problemach się rozmawia i na te problemy się reaguje.
Lublin aspiruje do miana takiego miejsca i każdym działaniem staramy się, by był przyjazny dla wszystkich jego mieszkańców.
Monika Lipińska, od 2011 r. zastępca prezydenta Lublina ds. społecznych.
Absolwentka Akademii Medycznej w Lublinie i studiów podyplomowych UMCS. Inicjowała i wdrażała projekty w obszarach polityki rodzinnej, w tym dla rodzin Trzy Plus, zdrowia, polityki senioralnej, działań na rzecz osób z niepełnosprawnościami, integracji uchodźców w Polsce. Pomysłodawczyni i przewodnicząca powstałego w 2013 r. Forum Kobiet Lublina. Była członkiem powołanego w 2013 r. przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej zespołu ds. opracowania ogólnopolskiej „Karty Dużej Rodziny”. Od 2011 r. członek Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia Unii Metropolii Polskich. Od 2019 r. – przewodnicząca Komisji Polityki Społecznej Związku Miast Polskich. Laureatka licznych nagród i wyróżnień, m.in. Odznaki Honorowej Primus in Agendo, przyznawanej przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej za szczególne zasługi na rzecz rynku pracy, polityki społecznej oraz wartościowe inicjatywy i innowacyjne projekty w tym zakresie. Za swoją działalność w zakresie polityki społecznej uhonorowana także przez Prezydenta RP Brązowym oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi.
