Większości z nas Saragossa kojarzy się ze znakomitą powieścią spod znaku płaszcza i szpady Jana Potockiego „Rękopis znaleziony w Saragossie” i jego filmową adaptacją w reżyserii Wojciecha Hassa z niezapomnianą rolą Zbyszka Cybulskiego. Dla historyków i malarzy batalistów Saragossa to przede wszystkim udział Legii Nadwiślańskiej podczas oblężenia miasta przez Napoleona. Tymczasem historia tego niezwykle malowniczego miasta znajdującego się w Aragonii jest związana z podbojami Maurów, śladami Templariuszy, okazałą architekturą renesansu, muzeum Goi i zawodami kajakarskimi na Ebro.
Położone w północno-wschodniej Hiszpanii Królestwo Aragonii powstało w 1035 roku, a symbolem pierwszych kilkuset lat jego trwania była nieustanna walka z zajmującymi Półwysep Iberyjski Maurami. Z tego właśnie okresu pochodzą liczne zabytki kultury muzułmańskiej wymieszane ze śladami pobytu Rzymian i Żydów. To w Hiszpanii powstał unikatowy styl w architekturze zwany mudejar, będący konsekwencją wpływów chrześcijańskich i islamskich, dzięki czemu połączono architekturę eleganckiego antyku z surowością gotyku i bogactwem renesansu oraz baroku udekorowanych mauretańską ornamentyką. I taka właśnie jest cała Aragonia. A wielość sztuki, lokalnych tradycji i kulinariów jest tym, co przyciąga w tę część Hiszpanii najbardziej wymagających turystów.
W dorzeczu Ebro
Saragossa to piąte co do wielkości miasto Hiszpanii (prawie 700 tysięcy mieszkańców), stolica wspólnoty autonomicznej Aragonii. Jest położona u podnóża Pirenejów, a jej stare miasto, które Stefan Żeromski opisał w powieści „Popioły”, otaczają rzymskie mury obronne. Nad Saragossą dominuje wzniesiona nad rzeką Ebro Basilica de Nuestra Señora del Pilar – największa (130 m długości, 67 m szerokości) barokowa świątynia zaliczana do 12 skarbów Hiszpanii. Wśród licznych pokrywających ją malowideł możemy odnaleźć te autorstwa Goi. Jednym z najwspanialszych zabytków postawionych przez Maurów na Półwyspie Iberyjskim jest pałac Aljaferia, który od początku XII wieku był siedzibą władców Aragonii. Wpisany na listę UNESCO obiekt obecnie jest siedzibą aragońskiego parlamentu. Współczesne oblicze Saragossy miasto zawdzięcza w głównej mierze Światowej Wystawie Expo w 2008 roku.
Stolica Aragonii, podobnie jak większość miast i miasteczek w Hiszpanii, tętni życiem wieczorem i nocą, kiedy po popołudniowej sjeście zapełniają się lokalne bary tapas i restauracyjki. W mieście nie brakuje miejsc, w których można potańczyć czy dobrze zjeść. Oprócz popularnych niewielkich przekąsek, znajdziemy tutaj bogactwo świeżych owoców morza i ryb. Hiszpanie uwielbiają biesiadować z przyjaciółmi niemal codziennie. Ale jeśli nadarza się okazja, równie chętnie biorą udział w corridzie. A w Saragossie znajduje się druga co do wielkości arena do walki byków w Hiszpanii. Wzniesiona w 1764 roku Plaza de Toros może pomieścić 10 tysięcy widzów. Chociaż w niektórych częściach Hiszpanii corrida jest już zakazana, tutaj wciąż można obejrzeć to niesamowite widowisko.
Kochankowie z Teruel
Będąc w Aragonii, warto wypożyczyć samochód i zwiedzić górskie miasteczkoAlquézar, które znajduje się półtorej godziny drogi od Saragossy. Malownicza średniowieczna zabudowa otoczyła zamek zbudowany w czasach kalifatu oraz kolegiatę pw. Najświętszej Marii Panny konsekrowanej w 1099 r. Alquézar znajduje się na terenie Parku Narodowego Sierra y Cañones de Guara, bogatego w wapienne jaskinie z prehistorycznymi malowidłami. Kolejnym obowiązkowym punktem programu jest Teruel, które słynie z historii miejscowych Romeo i Julii, czyli Diego de Marcilla i Isabel de Segura. Diego był zbyt ubogi, aby mógł poślubić swoją wybrankę, udał się więc na wyprawę krzyżową do Egiptu, skąd powrócił z potężną fortuną. Ale spóźnił się. Przyjechał do Tourel dzień po tym, jak jego wybranka wyszła za mąż za kogoś innego. Załamany poprosił ją o pożegnalny pocałunek. Kiedy dawna narzeczona nie spełniła jego prośby, padł trupem. Izabella przyszła na jego pogrzeb ubrana w weselną suknię. Podeszła do otwartej trumny, ucałowała ukochanego i wtedy pękło jej serce. Co roku w lutym mieszkańcy miasta i turyści przebrani za średniowiecznych mieszczan biorą udział w fieście poświęconej ich pamięci. Tradycją jest również pielgrzymowanie nowożeńców do kościoła San Pedro, gdzie kochankowie są pochowani obok siebie w alabastrowych grobowcach.
Liczne festiwale, koncerty i parady odbywają się w Teruel również w dzień świętego Walentego. To także tutaj można skosztować wyśmienitego jamón serrano. Okolice słyną z wyjątkowo dużej różnicy temperatur. W zimie to prawie minus 20⁰C, za to latem bywa i +40⁰C.
Jagnięcina i frutas de Aragón
Północno-wschodnie regiony Hiszpanii mają swoje charakterystyczne potrawy. Z uwagi na rozległe pastwiska, na których pasie się 2.5 mln owiec, sporo część potraw zawiera różne wydania jagnięciny. W Polsce pokutuje mit twardego baraniego mięsa, a tymczasem prawdziwa jagnięcina pochodzi od zwierząt trzymiesięcznych. Najpopularniejszy przysmak to ternasco al horno, czyli pieczony w piecu i przyprawiony czosnkiem i ziołami udziec. W górskich rzekach Aragonii poławiane są łososie i pstrągi. Na stół trafiają potrawy z królika ze ślimakami, różne warianty dziczyzny z truflami, dojrzewająca rok szynka jamón serrano i specjalny sos bacalao al ajoarriero. Najbardziej charakterystyczną potrawą w Saragossie jest pollo al chilindrón, czyli kurczak duszony w rondlu, w którym znajduje się miejscowa szynka, pomidory, papryka czerwona i zielona, czosnek, cebula, oliwa z oliwek i białe wino. Na deser lub jako prezent dla przyjaciół proponuje się frutas de Aragón, czyli owoce w syropie, likierze lub czekoladzie. Wszystko zaś popijamy lokalnymi winami. Ze względu na specyficzny klimat i ukształtowanie terenu Aragonia ma do zaoferowania wina szczególnie ciekawe w smaku poprzez swą wyrazistość i niepowtarzalny charakter.
Tekst i foto Andrzej Ranicki
