Na całym świecie, a w szczególności w krajach wysoko rozwiniętych, problem alergii na pokarmy staje się coraz poważniejszy. Alergia pokarmowa jest jedną z trzech najczęściej występujących chorób alergicznych (po alergiach na pyłki roślinne i roztocza). W całej populacji częstość występowania alergii pokarmowej wynosi 1–2% u ludzi dorosłych i około 8% u dzieci. Zjawisko to cechuje tendencja wzrostowa.
Czym jest alergia pokarmowa?
Alergia pokarmowa to nieprawidłowa, niewspółmierna do bodźca reakcja układu immunologicznego na substancje zawarte w pożywieniu, które układ odpornościowy rozpoznaje jako alergeny. Po ich spożyciu występuje niepożądana immunologiczna odpowiedź organizmu, a jej skutkiem jest wystąpienie szeregu objawów klinicznych. Objawy alergii występują zawsze po zjedzeniu pokarmu zawierającego alergen, na który dana osoba jest uczulona, nawet jeśli jest to niewielka ilość. Nie zawsze ma to miejsce od razu. Wyróżnia się wczesne i późne objawy alergii pokarmowej. Te wczesne pojawiają się w ciągu kilku sekund lub kilku minut od zjedzenia alergenu, te późne – nawet po kilku lub kilkunastu godzinach!
Najczęstszymi objawami alergii pokarmowej są dolegliwości żołądkowo-jelitowe, zmiany skórne (np. pokrzywka), zaburzenia ze strony układu oddechowego, zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, a w najcięższych przypadkach nawet szok anafilaktyczny.
Alergia pokarmowa może wystąpić w każdym wieku. Najczęściej jednak ujawnia się we wczesnym okresie życia, ponieważ układ odpornościowy niemowląt i małych dzieci cechuje zwiększona podatność na nieprawidłowe reakcje. W ich przypadku istnieje prawdopodobieństwo, że alergia ustąpi z wiekiem.
Powszechnie uważa się, że za powstawanie alergii pokarmowej odpowiedzialne są dwa zasadnicze czynniki – uwarunkowania genetyczne oraz szybko postępujący rozwój cywilizacyjny, z którym związane jest coraz większe zanieczyszczenie środowiska naturalnego i wzrost spożycia żywności wysoko przetworzonej (gotowe produkty lub półprodukty).
Najpopularniejszymi alergenami pokarmowymi są: białka mleka, białko jaja kurzego, gluten, ryby i owoce morza, kakao, czekolada, miód, soja, truskawki, cytrusy, pomidory, seler, orzeszki ziemne i orzechy, dodatki stosowane w żywności – barwniki, konserwanty, wzmacniacze smaku, zagęszczacze i spulchniacze (np. benzoesan sodu, dwutlenek siarki, glutaminian sodu, azotyny).
Leczenie alergii pokarmowej nie jest łatwe
Pierwszym krokiem powinno być zidentyfikowanie alergenów, które powodujących objawy alergii i ich eliminacja z diety. Najczęściej stosowane są dwa rodzaje testów alergicznych – testy skórne i testy z krwi. Testy skórne polegają na wstrzyknięciu niewielkiej ilości alergenu pod skórę i obserwowaniu reakcji organizmu. Test z krwi służy ustaleniu stężenia we krwi przeciwciał IgE dla konkretnych alergenów. Jeżeli wynik jest podwyższony, może to oznaczać alergię na dany czynnik. Oba testy mają zalety i wady, a ostateczny wybór zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta.
Kolejnym elementem, który wpływa na skuteczność leczenia alergii pokarmowej są leki. Najczęściej stosuje się leki przeciwhistaminowe oraz doustne glikokortykosteroidy. W przypadku objawów skórnych pomóc mogą sterydowe lub przeciwhistaminowe maści na uczulenie, leki przeciwświądowe i przeciwzapalne. Zastosowanie konkretnych leków zależy od zaleceń lekarza. Ważne jest, aby osoby, które mają za sobą epizod anafilaksji lub są zagrożone jego wystąpieniem, miały przy sobie zawsze ampułkostrzykawkę z adrenaliną na wypadek, gdyby doszło do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. W niektórych przypadkach skuteczna może okazać się immunoterapia, polegająca na stopniowym wprowadzaniu alergenu do organizmu, w celu złagodzenia reakcji układu odpornościowego na ten alergen.
Alergia a nietoleracja pokarmowa
Na zakończenie należy wskazać, że często alergia pokarmowa mylona jest z nietolerancją pokarmową. Mechanizm powstawania dolegliwości jest jednak inny, W przypadku alergii pokarmowej, po spożyciu określonego pokarmu występuje zazwyczaj ostra i natychmiastowa reakcja układu immunologicznego. Nietolerancja pokarmowa związana jest z mechanizmami nieimmunologicznymi np. zaburzenia enzymatyczne w jelicie cienkim. Objawy nietolerancji pokarmowej są rozłożone w czasie i mają miejsce od kilku godzin do kilku dni od spożycia pokarmu.
foto Cristiano Pinto | Unsplash
